Σε συνέντευξη του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» στις 9 Φεβρουαρίου 2003, μια εβδομάδα πριν από τις προεδρικές εκλογές (τις οποίες δεν κέρδισε) ο Γλαύκος Κληρίδης μίλησε για τους κυριότερους σταθμούς της πολυτάραχης ζωής του – από την παιδική του ηλικία, όταν αρνήθηκε να πάει στο Δημοτικό…Oνομάζομαι Γλαύκος Κληρίδης
Γεννήθηκα στις 24 Απριλίου 1919, στη Λευκωσία. Ο πατέρας μου, Ιωάννης, από τον Aγρό Πιτσιλιάς, ήταν διαπρεπής δικηγόρος και η μητέρα μου, Έλλη Aργυρίδου, από τη Λευκωσία, οικοκυρά. Είμαστε τρία αδέλφια, η Χρυσάνθη, εγώ και ο Ξάνθος.
Η μόρφωσή μου μέχρι την έκτη τάξη του δημοτικού έγινε στο σπίτι από τον αδελφό τού πατέρα μου, τον δάσκαλο Νέαρχο Κληρίδη. Δεν ήθελε, κυρίως η μητέρα μου, να πάω σχολείο κι εγώ αρνιόμουν να πάω, αν δεν έκοβα τα μακριά μαλλιά μου, γι’ αυτό η συμβιβαστική λύση ήταν μέχρι την έκτη να κάνω τα μαθήματα στο σπίτι. Στην έκτη τάξη πήγα σχολείο για να καθήσω σε εξετάσεις για το Γυμνάσιο. Φοίτησα στην Aστική του Αγίου Σάββα. Oι συμμαθητές με καλοδέχτηκαν, δεν ένιωσα ξένος μέσα στη μαθητική ζωή. Πολλούς από αυτούς τους ήξερα διότι ήταν τα παιδιά της γειτονιάς. Ήμουν ανήσυχο και άτακτο παιδί. Πάντοτε είχα προβλήματα διότι μου άρεσε να πειράζω δασκάλους και φίλους. Το χιούμορ εμφανίστηκε από την παιδική ηλικία.
Στη δευτέρα Γυμνασίου, ο καθηγητής των θρησκευτικών μάς είπε ότι όταν βρίσκουμε κάτι στον δρόμο, θα έπρεπε να φροντίζουμε να δούμε ποιος το έχασε, διότι μπορούσε να είχε σημασία γι’ αυτόν, έστω και αν δεν είχε σημασία για μας. Πηγαίνοντας στο σχολείο, περνούσα από την τάφρο, μια μέρα μάζεψα αρκετά πράγματα, τα πήρα στο μάθημα και είπα στον καθηγητή ότι μπορεί αυτοί που τα έχασαν να θέλουν να τα βρουν. Ήμουν πάντοτε πειραχτήρι. Συμμαθητές μου στο Γυμνάσιο ήταν οι Bάσος Λυσσαρίδης και Aνδρέας Zιαρτίδης. Συμμαθητής της αδελφής μου ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Mακάριος.
Η επανάσταση για τη δημοτική
Η ενασχόληση με τα κοινά ξεκίνησε από το γυμνάσιο. Είχαμε τότε κάποιες ομάδες που ασχολούνταν με διάφορα θέματα, σχολικά και μη και φυσικά μπήκα μέσα σε αυτές. Σε μια περίπτωση εκλέχτηκα και πρόεδρος. Έδειχνα πάντοτε ενδιαφέρον για τα κοινά. Σε ορισμένα μαθήματα ήμουν πολύ καλός μαθητής, σε άλλα που δεν με ενδιέφεραν δεν ήμουν σπουδαίος. Έφτασα μέχρι την πέμπτη τάξη του Γυμνασίου, οπότε μάς επέβαλαν την καθαρεύουσα. Επαναστάτησα, έγραψα την έκθεσή μου στα νέα ελληνικά στη δημοτική, με μηδένισαν και με
άφησαν ανεξεταστέο. Μου είπαν ότι αν πήγαινα τον Σεπτέμβριο και ξαναέγραφα στη δημοτική θα με άφηναν ιδία τάξη. Πήγα τον Σεπτέμβριο, έγραψα στη δημοτική και με άφησαν στάσιμο.
Η αποβολή από το Κεντρικό
Κατόπιν αρθρογράφησα στις τότε ημερήσιες εφημερίδες και αποφάσισε ο γυμνασιάρχης Κατσουρός μαζί με τη Σχολική Επιτροπή να με αποβάλουν για δεκαπέντε μέρες. Τους υπέβαλα την ερώτηση «αν λείψω από αυτό το σχολείο 15 μέρες θα διορθωθώ;» και μου απάντησαν καταφατικά. Kαι τότε τους είπα. «E, με την ίδια λογική αν δεν γυρίσω θα γίνω ο άριστος των ανθρώπων». Μου απάντησαν ότι ήμουν και αυθάδης. «Είμαι», τους είπα και έτσι έφυγα από το Γυμνάσιο. Υπό μορφή διαμαρτυρίας έφυγε κι η αδελφή μου και πήγαμε στην Αγγλία.
Ο πατέρας μου, διαπρεπής δικηγόρος αρθρογράφησε υπέρ της θέσης μου. Είχα μάλιστα χρησιμοποιήσει μερικές βαριές λέξεις για τη Σχολική Eφορία. Ο γυμνασιάρχης μού είπε «και τόλμησες να επικρίνεις την Eφορία που είναι η αφρόκρεμα της Λευκωσίας» και του απάντησα «αν αυτή είναι η αφρόκρεμα της Λευκωσίας έχει ξινίσει».
Έτσι βρέθηκα στο Λονδίνο για να περάσω τις εξετάσεις, για να μπορέσω να μπω στο πανεπιστήμιο. Επέλεξα τη νομική γιατί προέρχομαι από μια οικογένεια νομικών. Στη φοιτητική μου ζωή αναμίχθηκα σε διάφορες εκδηλώσεις που εγίνοντο από τους φοιτητές, εκλέχτηκα αντιπρόεδρος της Kυπριακής Aδελφότητας, ασχολήθηκα με τα προβλήματα των Κυπρίων στο Λονδίνο, τα οποία ήταν τεράστια τότε και με τον αγώνα για την Αυτοδιάθεση - Ένωση της Κύπρου.
Η συμμετοχή στον Β’ Παγκόσμιο
Στον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατατάχτηκα στη Bρετανική Bασιλική Aεροπορία, παρά τις αντιδράσεις της οικογένειάς μου, για να πολεμήσω το ναζιστικό ολοκληρωτισμό. Mε το αεροπλάνο μου βομβάρδισα τα χιτλερικά στρατεύματα από τα κατεχόμενα λιμάνια της Γαλλίας, μέχρι την κοιλάδα του Pουφ, την καρδιά της γερμανικής βιομηχανίας. Σε επιδρομή εναντίον του Aμβούργου 22 Iουλίου 1942, το αεροπλάνο μου χτυπήθηκε και έπεσα με αλεξίπτωτο. Kατά την πτώση, τραυματίστηκα στο πόδι. Συνελήφθηκα και κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας μου κατάφερα να αποδράσω από τα διάφορα στρατόπεδα τρεις φορές, αλλά μόνο την τελευταία φορά κατόρθωσα να φτάσω μέχρι τα συμμαχικά στρατεύματα και τελικά να γυρίσω στην Aγγλία.
Mετά το τέλος του πολέμου συνέχισα τις σπουδές μου στο King’s College απ’ όπου πήρα το 1948 L.L.B. και στη συνέχεια στο Cray’s Inn του Λονδίνου όπου αγορεύτηκα σε Barrister-at-Law τον Iούνιο του 1951.
Ο Υπερείδης της ΕΟΚΑ
Tο 1951 γύρισα στην Κύπρο και άρχισα να εργάζομαι στο γραφείο του πατέρα μου. Ήταν έντονη η δράση μου στον αγώνα της ΕΟΚΑ, με το ψευδώνυμο «Υπερείδης». Ήμουν συνήγορος υπεράσπισης πολλών αγωνιστών. Πολλές φορές ήμουν αντίδικος του Ντενκτάς, πριν να γίνουν τα ειδικά δικαστήρια. Στα ειδικά δικαστήρια έφεραν Άγγλους δικαστές και κατήγορους, έτσι ο Ντενκτάς δεν εμφανίζετο πια. Γνώρισα τον Ντενκτάς όταν άρχισα να ασκώ τη δικηγορική. Μέσα στο δικαστήριο ήταν ένας πολύ καλός δικηγόρος, μελετούσε τις υποθέσεις του και ήταν πολύ καλός στην αντεξέταση των μαρτύρων.
Στη Διάσκεψη του Λονδίνου
Στη Διάσκεψη του Λονδίνου το 1959 ήμουν εκεί, δεν θα μπορούσα να συγκρίνω το κλίμα τότε με το σήμερα. Όταν πήγαμε στο Λονδίνο ενημερωθήκαμε προφορικά για τις πρόνοιες της συμφωνίας που είχε γίνει μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας στη Ζυρίχη. Υπήρχαν πιέσεις στον αρχιεπίσκοπο Mακάριο, από την ελληνική κυβέρνηση του Καραμανλή, να τις δεχτεί. Στην πρώτη γραμμή ήταν μέλη της Iεράς Συνόδου, ο τότε ηγούμενος Κύκκου, ο τότε μητροπολίτης Κιτίου, εθναρχικοί σύμβουλοι που είχαν τον κύριο λόγο. Εμείς απλά είπαμε τη γνώμη μας, οι θέσεις που πήρα εγώ ήταν ότι δεν μπορούσαμε να τις απορρίψουμε, εφόσον η Ελλάδα και η Τουρκία συμφώνησαν. Ο Καραμανλής μάλιστα είπε ότι όσα συμφώνησαν, ήταν εν γνώσει του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, προτού υπογράψουν τις συμφωνίες. Tο μεγάλο θέμα που ετίθετο τότε ήταν κατά πόσον οι συμφωνίες αυτές θα ήταν η βάση της λύσης ή θα ήταν για συζήτηση. Η ελληνική κυβέρνηση επέμενε ότι ήταν η βάση για τη λύση του Κυπριακού.
Η διαφωνία με τον πατέρα του
Το 1959 διαφώνησα με τον πατέρα μου όταν διεκδίκησε τις προεδρικές εκλογές και στήριξα την υποψηφιότητα του Μακαρίου. Διαφώνησα γενικά με όλη την οικογένεια, όμως επικρατούσε δημοκρατία, με εξαίρεση τη μητέρα μου που ήταν αυταρχική. Δημιουργήθηκε μαζί της κάποια ψυχρότητα για μερικούς μήνες. Δεν δυσκολεύτηκα να πάρω αυτή την απόφαση. Στην πολιτική το συναίσθημα δεν πρέπει να υπάρχει.
Είχα συμβουλεύσει τον αείμνηστο πατέρα μου, ότι εκείνο που έπρεπε να κάνει ήταν να υποστηρίξει τον Μακάριο, με αντάλλαγμα να τον διόριζε και μερικούς άλλους, ως συμβούλους τους, διότι ήταν φανερό ότι η κυβέρνηση θα προερχόταν από τις τάξεις των αγωνιστών, όπως και έγινε. Πήγα τον πατέρα μου στον Μακάριο και συμφώνησαν, αλλά επαναστάτησε ο Δέρβης με άλλους, υποστηρίζοντας ότι έπρεπε να αντιταχθούν στον Μακάριο για να μην υλοποιηθούν οι συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου.
Οι δύσκολες μέρες του 1974
Ανέλαβα τα καθήκοντα του προέδρου της Δημοκρατίας στις 23 Ιουλίου του 1974, μετά από μήνυμα που μου μετέφεραν από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ ,Kουλντ Βάλντχαϊμ, ότι αν παρέμενε ο Σαμψών τα τουρκικά στρατεύματα θα προχωρούσαν να καταλάβουν όλη την Κύπρο. Δυνάμει του Συντάγματος, ο μόνος που θα μπορούσε να αναλάβει, απουσιάζοντος του Μακαρίου, ήμουν εγώ. Αισθανόμουν το βάρος της ευθύνης, αλλά χωρίς να θέλω να περιαυτολογήσω, δεν φοβάμαι τις ευθύνες ούτε και το κόστος τους. Σκεφτείτε, αν μετά ο Γενικός Γραμματέας έλεγε ότι υποδείξαμε στον Κληρίδη ότι για να σταματήσει η τουρκική προέλαση έπρεπε να αναλάβει την προεδρία κι αυτός αρνήθηκε, τι θα μου έλεγε η δική μου συνείδηση, ότι ήμουν ρίψασπις. Ανέλαβα την προεδρία με μια τουρκική εισβολή και μ’ έναν εμφύλιο πόλεμο στο εσωτερικό. Προσπάθειά μου ήταν να αποφύγουμε εσωτερική ελληνοκυπριακή σύγκρουση. Αδέξιοι χειρισμοί θα μπορούσαν να δημιουργήσουν εισβολή από τη μια κι εμφύλιο πόλεμο από την άλλη. Έκανα όλες τις προσπάθειες για να αποφύγω αυτό το πρόβλημα που θα έδινε τη δικαιολογία στην Τουρκία να προχωρήσει. Από την άλλη έβλεπα ότι η Eλλάδα δεν επρόκειτο να βοηθήσει.
Η σύσκεψη στη Γενεύη
Με ρωτάτε αν αληθεύει μετά τη σύσκεψη που έγινε στη Γενεύη, πριν από τη δεύτερη εισβολή, ότι ζήτησα από τον Καραμανλή μέτωπο αντιπερασπισμού στον Έβρο και μεραρχία στην Κύπρο και όταν το αρνήθηκε, είπα ότι «αν ήξερα ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να κάνει ούτε το ένα ούτε το άλλο, θα υπέγραφα στη Γενεύη και θα αυτοκτονούσα». Μπορεί να το είπα. Ήταν μια τραγική κατάσταση. Στη Γενεύη οι Aμερικανοί μάς είχαν διαμηνύσει να δεχθούμε ομοσπονδία, αλλά να μη δεσμευτούμε ως προς την έκταση του εδάφους. Το θέμα ήταν αν θα έπρεπε να το κάνουμε. Αν υπήρχαν προοπτικές να βοηθήσει η Ελλάδα, είτε ανοίγοντας ένα μέτωπο είτε στέλλοντας
βοήθεια στην Κύπρο, τότε ασφαλώς δεν υπήρχε λόγος να βιαστούμε και να πούμε ότι δεχόμαστε την ομοσπονδία. Όταν διαπίστωσα στην επιστροφή μου στην Αθήνα ότι δεν μπορούσε η Ελλάδα να κάνει ούτε το ένα ούτε το άλλο, τότε είπα ότι θα υπέγραφα για ομοσπονδία. Το προσωπικό πολιτικό κόστος δεν μετρούσε σε τέτοιες κρίσιμες καταστάσεις.
Η γνωριμία με τον Ραούφ Ντενκτάς Τον Ντενκτάς τον γνώρισα το 1951, ο μύθος ότι ήμαστε συμμαθητές είναι λάθος, ήταν συμμαθητής με τον Λεύκο Κληρίδη και όχι με μένα. Πάντα είχε την εντύπωση ότι για να μην απορροφηθεί η τουρκοκυπριακή κοινότητα, θα έπρεπε να έχει χωριστά δικαιώματα. Αυτή δεν είναι νέα ιδέα για τον Ντενκτάς και αντικατοπτρίζεται μέσα στις συμφωνίες της Ζυρίχης, όπου οι Έλληνες εξέλεγαν τους δικούς τους βουλευτές, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κι εκείνοι τον αντιπρόεδρο. Είχε πάντοτε την τάση του διαχωρισμού. Σήμερα είναι διαφορετικός, διότι ενώ μέχρι το 1973 θεωρούσε τη Ζυρίχη ως τη βάση λύσης του Κυπριακού και επιδίωκε ορισμένες τροποποιήσεις στον τομέα της αυτοδιοίκησης, τώρα είναι τελείως αντίθετος και επιμένει σε δυο χωριστά κράτη. Ο χαρακτήρας του με τα χρόνια δεν άλλαξε, μόνο μετά την πρόσφατη εγχείρηση άλλαξε ολίγον, το γεγονός ότι βρέθηκε κοντά στον θάνατο, κάτι του άφησε στην ανθρώπινη πλευρά.
Η ίδρυση του ΔΗΣΥ
Tον Iούλιο του 1976 ίδρυσα τον Δημοκρατικό Συναγερμό. Στις βουλευτικές εκλογές του ιδίου χρόνου, με ποσοστό 26,7%, δεν μπήκαμε στη Βουλή, λόγω του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος και του σχηματισμού του Λαϊκού Mετώπου. Στις βουλευτικές του 1981 ο ΔHΣY εξασφάλισε ποσοστό 31,9% και μπήκε στη Bουλή με 12 βουλευτές. Tότε ανέλαβα χρέη κοινοβουλευτικού εκπροσώπου.
Kατά καιρούς δέχτηκα πόλεμο, αλλά κοιμούμαι καλά, ξυπνώ νωρίς το πρωί και πηγαίνω στη δουλειά μου ήσυχος. Η φιλοσοφία μου βασίζεται στο ότι δεν υπάρχει καιρός για άγχος, αλλά για σκέψη. Σκέφτηκες, πήρες την απόφασή σου, τότε έκανες το καθήκον σου. Αν το καθήκον αυτό ξυπνά αντιδράσεις κι εσύ είσαι ήσυχος με τη συνείδησή σου ότι έκανες το σωστό, τότε δεν σε ενοχλεί η αντίδραση. Κάποτε λέω στον εαυτό μου ότι έγινα ρινόκερος, διότι μπορεί να μου λένε ό,τι θέλουν, αλλά εγώ να μη χαλώ το κέφι μου. Για να πάρω μια απόφαση εξαρτάται από το θέμα, όταν προβληματιστώ και αποφασίσω ότι αυτό πρέπει να γίνει, διότι είναι το σωστό, τότε προχωρώ. Ακούω γνώμες από άλλους, μετρώ αυτά που θα μου πουν, αλλά στο τέλος εγώ αποφασίζω.
Όταν είσαι στην πολιτική, πρέπει να έχεις ευρύτερη αντίληψη όλων των γεγονότων, βλέπω μέσα σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο πώς στέκεται η θέση του ενός ή του άλλου.
Λάθος μου ότι δεν μίλησα το 1973
Το μεγαλύτερό μου λάθος είναι όταν δεν μίλησα δημόσια το 1973 που ήμαστε τότε στα πρόθυρα μιας λύσης πολύ καλύτερης της Ζυρίχης. Πολλές φορές έθεσα το ερώτημα στον εαυτό μου γιατί δεν το έκανα, μήπως γιατί φοβόμουν να συγκρουστώ με τον Μακάριο. Κι από την άλλη ήταν ο Γρίβας, ίσως φοβόμουν μήπως συμπιεστώ μεταξύ των δύο. Ούτε εγώ δεν ξέρω ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο δεν το έκανα. Η προσωπικότητα του Μακαρίου δεν μου προκαλούσε πίεση. Κατά καιρούς συγκρουστήκαμε. Ήταν ένας εξαιρετικά ευφυής άνθρωπος, πατριώτης, αλλά πολλές φορές είχαμε διαφωνίες πάνω σε πολλά θέματα και ήταν φυσικό να υπάρχουν διαφωνίες, εκτός αν είσαι «yes man» κι εγώ ουδέποτε υπήρξα «yes man».
Κοντά στον θάνατο
Εγώ βρέθηκα πολλές φορές κοντά στον θάνατο. Θεωρώ την παρουσία μου στη γη ότι κάποτε θα τελειώσει, άρα πρέπει να έχεις συνηθίσει με την ιδέα ότι κάποτε δεν θα υπάρχεις σωματικά σε αυτό τον κόσμο. Πρέπει να συνειδητοποιήσεις ότι δεν είσαι αθάνατος. Αστειευόμενος είπα στον Κίκη Λαζαρίδη «σε έκαναν αθάνατο, αλλά το είπαν και... πάνω για να γνωρίζουν ότι είσαι αθάνατος;».
Πίστη για λύση του Κυπριακού
Τον Δεκέμβριο του 2001, όταν πήγα στα κατεχόμενα για το δείπνο με τον Nτενκτάς, είχα δει μια φοβερή κατάσταση. Δεν μπορώ να πω ότι συναισθηματικά δεν ενοχλήθηκα, ασφαλώς και ενοχλήθηκα, αλλά το συναίσθημα στην πολιτική πρέπει να είναι στιγμιαίο, μετά πρέπει να δεις πώς να αντιμετωπίσεις την κατάσταση. Πιστεύω ότι είναι δυνατόν να επιτευχθεί λύση του Κυπριακού. Δεν πιστεύω ότι οι εξελίξεις αυτές θα είναι μέχρι το τέλος του Φεβρουαρίου, αλλά το 2003 θα είναι χρόνος που θα μπορούν να υπάρξουν ιστορικές εξελίξεις για το Κυπριακό. Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών δεν πιστεύω ότι θα παίξει ρόλο στην απόφαση του Eυρωπαϊκού Kοινοβουλίου στις 7 Απριλίου. Εκείνο που θα παίξει ρόλο, θα είναι η συμπεριφορά μας αναφορικά με το Κυπριακό κι αυτό θα φανεί στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων.
Η ένταξη στην Ευρώπη
Εκείνο που λέω και επαναλαμβάνω, είναι ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να κάνουμε λάθη.
Μπήκαμε στην Ευρώπη διότι δέχτηκε όλη η Ευρώπη ότι ουδεμία ευθύνη έχουμε για τη μη λύση του Κυπριακού· δεν πρέπει να αλλάξει αυτή η εικόνα, διότι η Ευρωβουλή θα ψηφίσει χώρα με χώρα, ενώ τα εθνικά κοινοβούλια θα ψηφίσουν πακέτο. Αν δημιουργηθεί η εντύπωση ότι επειδή μπήκαμε στην Ευρώπη είμαστε αδιάλλακτοι, θα το πληρώσουμε ακριβά. Πριν να φύγω για την Κοπεγχάγη, ήμουν κάτω από διάφορες πιέσεις. Υπήρχαν οι ανησυχίες ότι δεν θα μπούμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή ότι θα έβαζαν αστερίσκους, υποσημειώσεις, κάποιοι άλλοι ανησυχούσαν μήπως βάλουν μόνο το ένα κομμάτι και αφήσουν το άλλο έξω. Υπήρχαν οι ανησυχίες ότι πιθανόν η Τουρκία να κάνει προσάρτηση του βορείου τμήματος. Επειδή είχα πολλές πληροφορίες από διπλωματικές πηγές, ήμουν βέβαιος ότι τίποτε από αυτά δεν θα γινόταν. Ήμουν ήρεμος. Εφόσον η πολιτική μας ήταν σωστή και πετύχαμε να πείσουμε την Ευρώπη ότι δεν είμαστε εμείς που ευθυνόμαστε για τη μη λύση, δεν είχε άλλη διέξοδο η Ευρώπη παρά να μας δεχτεί.
Tο 1988 ξεκίνησα να γράφω και να εκδίδω τους τέσσερις τόμους του έργου «H Kατάθεσή μου», στο οποίο καταγράφω τις πολιτικές μου αναμνήσεις από το 1950 μέχρι το 1977. Στις προεδρικές εκλογές του 1993, κατόρθωσα να υπερισχύσω του ανθυποψηφίου μου Γιώργου Bασιλείου, στον δεύτερο γύρο, με ποσοστό 50,3%. Tην ίδια χρονιά συνομολόγησα με τον Έλληνα πρωθυπουργό, Aνδρέα Παπανδρέου, το Δόγμα του Eνιαίου Aμυντικού Xώρου Eλλάδας - Kύπρου. Παράλληλα προώθησα την ευρωπαϊκή πορεία της Kύπρου που ολοκληρώθηκε στη δεύτερη πενταετία. Tον Φεβρουάριο του 1998 επανεκλέχτηκα για δεύτερη συνεχόμενη θητεία πρόεδρος, επικρατώντας στον δεύτερο γύρο του Γιώργου Iακώβου, με ποσοστό 50,28%. Tο μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής μου σταδιοδρομίας το αφιέρωσα στην προσπάθεια επίλυσης του εθνικού μας προβλήματος.
Η συνεργασία με την Αθήνα
Σήμερα δεν αισθάνομαι την ίδια πίεση, ούτε υπάρχει το ίδιο κλίμα με τότε, διότι πρέπει να πούμε ότι τουλάχιστον τα δέκα χρόνια που είμαι εγώ πρόεδρος, δεν υπήρξε πρόβλημα μεταξύ μου και της ελληνικής κυβέρνησης.
Δεν βρισκόμαστε στην ίδια θέση όπως τότε που προϋπήρχε μια συμφωνία, την οποία υπέγραψε η ελληνική και η τουρκική κυβέρνηση. Έκτοτε η Ελλάδα ακολούθησε την τακτική ότι το Κυπριακό είναι θέμα μεταξύ των δύο κοινοτήτων και άφησε την πρωτοβουλία στις δύο κοινότητες.
Πριν από την εισβολή υπήρχαν κάποιες πιέσεις από τις εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά μετά την εισβολή, δεν υπήρξε περίπτωση να έλθει ελληνική κυβέρνηση και να μας πει ότι πρέπει να δεχτούμε το άλφα ή το βήτα.
Μανία να μιλούμε πρώτοι
Η πολιτική όλα αυτά τα χρόνια με δίδαξε ότι κάναμε ορισμένα λάθη. Ένα από αυτά τα λάθη είναι ότι πάντοτε εξαγγέλλαμε τους στόχους μας ενώ δεν ήμαστε σίγουροι ότι μπορούσαμε να τους πετύχουμε, με αποτέλεσμα να πηγαίνουμε ώς εκεί και να αναγκαζόμαστε να κάνουμε υποχωρήσεις. Το άλλο που με δίδαξε ήταν ότι είχαμε μια μανία να μιλούμε πρώτοι και να σιωπά ο Ντενκτάς, έτσι να δημιουργείται η εικόνα ότι είμαστε εμείς το εμπόδιο για τη λύση. Αυτό το αντιστρέψαμε. Δεν μπορείς να κάνεις εξωτερική πολιτική για εσωτερική κατανάλωση.
Γνώρισα τη σύζυγό μου Λίλα-Ειρήνη στο Λονδίνο. Κατάγεται από τις Ινδίες και εργαζόταν στο BBC, δίπλα από το γραφείο της αδελφής μου Xρυσάνθης, με την οποία ήταν φίλη. Όταν πήγα να επισκεφτώ την αδελφή μου, μόλις βγήκα από το νοσοκομείο μετά την αιχμαλωσία μου, γνώρισα τη Λίλα. Βρεθήκαμε αρκετές φορές, είδαμε ότι είχαμε κοινές αντιλήψεις πάνω σε πολλά θέματα και τα φτιάξαμε. Παντρευτήκαμε με πολιτικό γάμο το 1946, διότι ανήκαμε σε διαφορετικές θρησκείες, και ξαναπαντρευτήκαμε μετά την εκλογή μου ως πρόεδρος, με εκκλησιαστικό γάμο. Η Καίτη γεννήθηκε το 1949 και την ανέθρεψα με τον ίδιο τρόπο που μεγάλωσα εγώ, ελευθερία σκέψεως, το δικαίωμα να έχει τις δικές της ιδέες, έστω και αν διαφωνεί μαζί μου.
Κόντρα στο ρεύμα
Η μεγαλύτερη συμβουλή του πατέρα μου προς εμένα ήταν να έχω το θάρρος της γνώμης μου, το ίδιο έλεγα κι εγώ της Καίτης. Ο πατέρας μου είχε το θάρρος της γνώμης του, διότι τότε που ήταν η διαμάχη μεταξύ Κύριλλου και Κυριλλάτσου, πήγε στην εκκλησία και την ώρα που φώναζαν «άξιος», ήταν ο μόνος που φώναξε δυνατά «ανάξιος» και τον καταδίωξαν. Το να πηγαίνεις κόντρα στο ρεύμα των καιρών έχει ένα κόστος, αλλά αν θέλεις να είσαι ηγέτης, πρέπει να καθοδηγείς τον λαό και όχι να σε καθοδηγεί το ρεύμα. Αν το κάνεις αυτό, τότε δεν είσαι ηγέτης, είσαι απλά πολιτικός. Τη σύντομη αυτή αυτοβιογραφία του την έκλεισε με τη φράση: «Ο Γλαύκος Κληρίδης είναι
ένας άνθρωπος με τις αδυναμίες του και σε πολλά θέματα είναι ισχυρογνώμων, όντας Πίτσιλλος, έστω και... Ευρωπαίος Πίτσιλλος.»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου